Glomerulonephritis: wat is het?
Een nier is opgebouwd uit ongeveer een miljoen microscopische eenheden: nefronen. Een onderdeel van een nefron is de glomerulus, het filtreerorgaan. Het achtervoegsel -itis betekent ontsteking. Een glomerulonephritis is dus een ontsteking van de glomeruli in de nier. De oorzaak is vrijwel altijd immunologisch, dat wil zeggen op de één of andere manier zorgt het niet goed functioneren van het afweerapparaat ervoor dat de functie van de glomeruli verstoord wordt. Men onderscheidt drie vormen, afhankelijk van de snelheid waarmee het ziektebeeld zich ontwikkelt: de acute, subacute en de chronische glomerulonephritis. Alleen de eerst- en laatstgenoemde vorm zullen in dit artikel verder ter sprake komen.
Acute glomerulonephritis: vooral bij kinderen
Deze vorm van glomerulonephritis treedt op na een voorafgaande (keel)ontsteking met een bepaald type bacterie, te weten de bèta hemolytische streptokok. Het ziektebeeld treedt vooral op bij kinderen en jongvolwassenen, de piekleeftijd ligt op het zevende levensjaar. Allerlei factoren, waaronder antibiotica, betere mondhygiëne, minder infectiekans door kleinere gezinnen en dergelijke, hebben ertoe bijgedragen dat deze ziekte (acute glomerulonephritis) nog maar weinig voorkomt. Meestal treedt na niet al te lange tijd genezing op, met een geringe nierbeschadiging als restverschijnsel. Slechts bij ongeveer 3% van de patiënten treedt, als gevolg van acute glomerulonephritis, een progressieve nierbeschadiging op met een totale nierinsufficiëntie als eindstadium.
Acute glomerulonephritis: symptomen
De eerste verschijnselen van glomerulonephritis openbaren zich meestal ongeveer vier weken na de streptokokkeninfectie. In milde gevallen van glomerulonephritis zijn er slechts urineafwijkingen aantoonbaar. In ernstigere gevallen van glomerulonephritis openbaart de ziekte zich met oedeem, vooral van de oogleden, soms ook van de benen. Hoofdpijn, een gevoel van ziek-zijn, geringe koorts, pijn in de flanken en een verminderde urineproductie (oligurie) zijn in dat geval ook aanwezig. De urine is meestal duidelijk rood van kleur (‘vleesnatkleurig’). Soms is het plassen ook pijnlijk (dysurie). Het oedeem en de toename van het gewicht zijn het gevolg van een overvulling van het vaatstelsel ten gevolge van een afgenomen filtratie in de glomeruli en een toegenomen terugresorptie van natrium en water. Naast het oedeem leidt de overvulling ook tot hypertensie en kan er een longoedeem met kortademigheid ontstaan. Een voorbeeld van een ziektegeschiedenis is hierna opgenomen. Let wel: niet alle vormen van deze ziekte, glomerulonephritis, verlopen op zo’n eenduidige manier.
Acute glomerulonephritis: onderzoek
Urineonderzoek
In de urine zit bloed (hematurie) en eiwit (proteïnurie) en de patiënt plast weinig (oligurie). Het bloed is in ieder geval microscopisch aantoonbaar, meestal zelfs al met het blote oog zichtbaar.
Bloedonderzoek
Het ureum- en creatinine gehalte in het bloed is gestegen door de slechte werking van de nieren. De mate waarin het creatininegehalte gestegen is, zegt iets over de ernst van de nierinsufficiëntie, en dus ook over de glomerulonephritis. Indien een streptokok de veroorzaker is, zal de antistreptolysine-titer (AST) verhoogd zijn. De AST is het gehalte aan antilichamen tegen de streptokok.
Acute glomerulonephritis: behandeling
De behandeling van acute glomerulonephritis is op te splitsen in:
- Voorkomen en behandelen van overvulling van het vaatstelsel
- Voorkomen en behandelen van uremie
- Behandelen van hypertensie
Hiertoe krijgt de patiënt bedrust voorgeschreven. De hoeveelheid zout in de voeding wordt beperkt, dit is gunstig voor de bloeddruk. Minder eiwitten in de voeding gaat de ontwikkeling van uremie tegen. Bij een anurie mag de voeding in het geheel geen eiwitten bevatten. Om ervoor te zorgen dat de patiënt toch voldoende calorieën binnen krijgt en het lichaamseigen eiwit niet wordt afgebroken, dient het voedsel ruim voorzien te zijn van koolhydraten. De hoge bloeddruk wordt in ernstige gevallen bestreden met een vochtbeperking in combinatie met geneesmiddelen (‘plaspillen’). Antibiotica zijn meestal niet meer nodig, omdat de veroorzakende streptokokken inmiddels al door het lichaam zelf zijn vernietigd. Indien de urineproductie te laag is, zal men er door een tijdelijke dialyse voor zorgen dat de afvalproducten in voldoende mate uit het lichaam verwijderd worden.
Acute glomerulonephritis: complicaties
Acute glomerulonephritis is een ziektebeeld dat tegenwoordig nog maar weinig voorkomt. Complicaties van acute glomerulonephritis zullen dus nog minder voorkomen. We kennen onder andere:
- Hypertensieve encefalopathie
- Decompensatio Cordis
- Infecties
Hypertensieve encefalopathie, dat wil zeggen een aantasting van de hersenen door extreem hoge bloeddrukken, is een levensbedreigende complicatie. Het gaat gepaard met sufheid, verwardheid, ernstige hoofdpijn, misselijkheid, verminderd gezichtsvermogen en onwillekeurige spiercontracties. De systolische bloeddruk (bovendruk) is vaak extreem hoog, tot boven de 250 mm Hg. Als behandeling geeft men deze patiënten hevige bloeddrukverlagende medicijnen.
De decompensatio cordis is het gevolg van het feit dat de hoeveelheid vocht in de bloedbaan te hoog wordt. Behandeling met vochtbeperking, geneesmiddelen en zuurstof bij ernstige ademnood is meestal afdoende.
Infecties zijn het gevolg van een algehele vermindering van de weerstand, ze worden op een normale manier behandeld, dus met antibiotica.
Chronische glomerulonephritis
Indien een acute glomerulonephritis na 1 à 2 jaar nog steeds niet genezen is, spreken we van een chronische glomerulonephritis. Dit ziektebeeld heeft in het algemeen een chronisch progressief verloop, dat wil zeggen dat het ziektebeeld gedurende de jaren geleidelijk in ernst toeneemt. In het beginstadium heeft de patiënt nog relatief weinig klachten. Er zijn slechts afwijkingen aantoonbaar in het urinesediment. Naarmate de nierfunctie slechter wordt, zullen er verschijnselen ontstaan die passen bij de chronische nierinsufficiëntie. Uiteindelijk eindigt dit ziektebeeld meestal in twee niet meer functionerende nieren, waardoor nierdialyse noodzakelijk wordt.
Meer informatie leest u op de Engelstalige Wikipedia.